Auðlindir

Section
Segment

Jarðhiti, fallvötn og vindafl eru auðlindir sem Landsvirkjun nýtir til orkuvinnslu. Fyrirtækið leggur mikla áherslu á að nýtingin sé með sjálfbærum hætti þar sem tekið er tillit til umhverfis, samfélags og efnahagslegra þátta. Markmið Landsvirkjunar er að stuðla að jákvæðum áhrifum af rekstri fyrirtækisins. Um leið og starfsemin miðar að því að hámarka nýtingu auðlindarinnar stefnir Landsvirkjun að því að draga úr notkun óendurnýtanlegra orkugjafa eins og jarðefnaeldsneyti.

Þekking er forsenda framfara

Umhverfisrannsóknir eru veigamikill þáttur í starfsemi Landsvirkjunar enda nauðsynlegar til að afla þekkingar á auðlindum landsins og á þeim fjölmörgu þáttum sem geta orðið fyrir áhrifum af starfsemi fyrirtækisins.

Landsvirkjun stundar ítarlegar rannsóknir á lífríki, jarðfræði, veður- og vatnafari, jöklum, landslagi, fornleifum, ferðamennsku og fjölmörgu öðru.

Við fyrstu athugun á virkjanahugmyndum skiptir miklu máli að hafa góðar upplýsingar um náttúrufar og samfélag. Slíkar upplýsingar skapa þekkingu sem nýtist þegar virkjunarkostir eru teknir til skoðunar. Eftir að virkjun er hafin taka við ítarlegar vöktunarrannsóknir sem gefa sýn á hvort og þá hvernig starfsemi Landsvirkjunar hefur áhrif á umhverfið.

Rannsóknir og vöktun

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

  • 1 Jöklamælingar

    Jöklamælingar Landsvirkjunar eru samstarfsverkefni við Jarðvísindastofnun Háskóla Íslands og Veðurstofu Íslands. Afkoma jöklanna er mæld árlega og segir til um hversu mikill snjór safnast á jökli yfir vetrartímann og hversu mikill snjór bráðnar yfir sumarið. Niðurstöðurnar hafa leitt í ljós að þeir jöklar sem Landsvirkjun nýtir vatn frá hafa minnkað á undanförnum tveim áratugum sem er talin afleiðing af loftslagsbreytingum. Rýrnun jöklanna gefur Landsvirkjun tækifæri til frekari orkuvinnslu næstu áratugi og nú þegar er tekið tillit til þeirra við hönnun nýrra virkjana.

  • 2 Vatnamælingar

    Þekking á rennslisháttum er lykillinn að betri nýtingu vatnsorkunnar. Þess vegna vaktar Landsvirkjun alla þætti í hringrás vatnsins, allt frá því að vatnsdropinn fellur sem úrkoma á vatnasvið og þar til hann skilar sér aftur til sjávar. Greiningar sýna hversu breytilegt rennslið getur verið og hverjir helstu áhrifaþættirnir eru. Rennsli í ám er meira þegar úrkoma er mikil eða þegar sumarið er langt og hlýtt og leysingar frá jöklum eru meiri.

  • 3 Mælingar við lón

    Vatnsorkuforði Landsvirkjunar er geymdur í miðlunarlónum fyrirtækisins og upplýsingar frá vatnshæðarmælingarkerfum berast stöðugt til Landsvirkjunar. Mælingarnar leggja grunninn að stýringu veitna og miðlunarlóna, flutningi á orku milli landshluta og viðbragði ef óvæntar vantsborðsbreytingar eiga sér stað. Við flest lón Landsvirkjunar fer ýmis önnur vöktun fram. Til dæmis er fylgst með rofi á bökkum og þróun strandlengjunnar í kringum lónin. Framkvæmdar eru dýptarmælingar til að greina hversu mikið af aur og sandi, sem jökulárnar bera með sér, safnast fyrir í lónunum. Auk þess er mælt magn gróðurhúsalofttegunda sem losna þegar land fer undir lón.

  • 4 Stíflueftirlit

    Náið eftirlit er haft með öllum stíflum við virkjanir Landsvirkjunar. Fylgst er með ástandi stíflna, svo sem hreyfingu þeirra og leka í grunnbergi við þær. Einnig er fylgst með grunnvatnsþrýstingi í stíflunum sjálfum, í berginu undir þeim og grunnvatnsborði við stíflurnar. Niðurstöður þessara mælinga eru teknar saman árlega og heildarástand stíflanna metið.

  • 5 Rennsli neðan aflstöðva

    Það er mikilvægt að þekkja vel til rennslis neðan virkjunarsvæðis þar sem rennsli stöðvanna hefur áhrif á bæði mannlíf og dýralíf í og við ána. Landsvirkjun hefur t.a.m. stundað ítarlegar rannsóknir á rennsli neðan við Írafossstöð í Soginu til að tryggja framgang laxastofna í ánni.

  • 6 Veðurmælingar

    Veðurfar hefur mikil áhrif á rennsli þeirra vatnsfalla sem Landsvirkjun nýtir til orkuvinnslu. Landsvirkjun á og rekur fjölda veðurstöðva á hálendinu þar sem m.a. er mældur lofthiti, loftþrýstingur, vindhraði, úrkoma og sólgeislun. Mælingarnar ganga inn í landskerfi veðurmælinga og er öllum gögnum miðlað til Veðurstofu Íslands. Gögnin nýtast við veðurspár fram í tímann og einnig sem rauntímaupplýsingar um veðurfar. Þannig nýtast mælingarnar ekki aðeins fyrir Landsvirkjun heldur landsmenn alla.

  • 7 Grunnvatnsmælingar

    Grunnvatn er stöðugt vaktað við virkjanir Landsvirkjunar. Sérstaklega er mikilvægt að þekkja þróun grunnvatns við jarðvarmavirkjanir svo greina megi og bregðast við hafi virkjanir áhrif á grunnvatnið. Sem dæmi um niðurstöður þessara rannsókna má nefna að mælingar við Mývatn sýna að áhrif jarðhitanýtingar í Bjarnarflagi hafa ekki mælst á vöktunarstöðum grunnvatns við vatnið.

  • 8 Skjálftavirkni og landbreytingar

    Landsvirkjun fylgist með breytingum á jarðhitasvæðum með öflugu neti jarðskjálfta- og GPS-mæla. Það gerir fyrirtækinu kleift að þekkja hvernig sprungusvæði liggja, fylgjast með þróun á landhæð og spá fyrir um rek á jarðflekum og eldvirkni, sem leiðir til þess að árangur borana á svæðinu eykst. Til dæmis hefur land sigið um 10 sentimetra á Kröflusvæðinu undanfarna tvo áratugi.

  • 9 Útstreymi

    Haldið er bókhald um útstreymi gróðurhúsalofttegunda frá jarðvarmavirkjunum. Auk þess hefur Landsvirkjun sett upp þrjá brennisteinsvetnismæla í Reykjahlíð og eru niðurstöður mælinganna aðgengilegar í rauntíma á vefsíðu Landsvirkjunar.

  • 10 Borholueftirlit

    Reglulegt eftirlit er með borholum við jarðvarmastöðvar Landsvirkjunar. Greiningar eru gerðar á hitastigi og þrýstingi í borholum og efnasamsetningu vatns sem kemur frá þeim en þessir þættir gefa vísbendingar um ástand jarðhitasvæða. Til að mynda hafa orðið breytingar á gufu í Kröflustöð frá lokum Kröfluelda (1984) þar sem verulega hefur dregið úr magni koltvísýrings í gufunni.

  • 11 Hljóðvist

    Hægt er að minnka hávaða frá jarðhitasvæðum með réttri útfærslu hljóðdeyfis á borholum. Til að meta þarfir fyrir slíkar aðgerðir og árangur þeirra fylgist Landsvirkjun með hávaða kringum þau jarðhitasvæði sem fyrirtækið er með til rannsóknar á Norðausturlandi. Þar er leitast við að halda hljóðstigi á svæðum sem liggja að vinsælum ferðamannastöðum sambærilegu við hávaðamörk á íbúðasvæðum eða 50 dB(A). Samkvæmt reglugerð eru hávaðamörk á orkuvinnslusvæðum 70 dB(A).

  • 12 Hreindýr

    Á Austurlandi er fylgst með fjölda og dreifingu hreindýra á Snæfellsöræfum, þ.e. Brúaröræfum, Vesturöræfum, undir Fellum, á Múla og Hraunum. Til að áætla fjölda dýra er stuðst við beina talningu og loftmyndir sem teknar eru af svæðinu. Í mati á umhverfisáhrifum Kárahnjúkavirkjunar árið 2001 var talið að breytingar yrðu á dreifingu og fjölda hreindýra. Áhrifin urðu minni en upphafleg spá gerði ráð fyrir en áframhaldandi vöktun mun veita sýn á möguleg langtímaáhrif virkjunarinnar á hreindýrastofninn.

  • 13 Fuglalíf

    Starfsemi Landsvirkjunar getur haft ýmis áhrif á fuglalíf. Myndun uppistöðulóna og breytingar á árfarvegum geta haft áhrif á búsvæði þeirra ásamt því að vegir, flutningslínur, vindmyllur og önnur mannvirki geta valdið þeim ýmsum truflunum. Niðurstöður sýna meðal annars að tilkoma Hálslóns olli ekki fækkun heiðagæsa á svæðinu þrátt fyrir skerðingu beitilands en að fækkun hávellu á Lagarfljóti megi mögulega skýra með auknu gruggi í fljótinu vegna innrennslis vatns úr Hálslóni. Til að afla frekari upplýsinga um möguleg áhrif orkuvinnslu á fuglalíf hefur Landsvirkjun samfara nýjum virkjunum fylgst með fuglalífi á áhrifasvæðum virkjananna.

  • 14 Vatnalíf

    Fiskar og aðrar vatnalífverur geta orðið fyrir miklum áhrifum frá vatnsaflsvirkjunum. Landsvirkjun fylgist náið með vatnalífi á öllum starfssvæðum sínum til að geta gripið inn í með viðeigandi mótvægisaðgerðum ef einhverjar breytingar verða. Við vöktun á fiskistofnum er aðallega stuðst við þrennt: veiðitölur sem gefa upplýsingar um breytingar á stærð veiðistofna, netaveiðar sem gefa upplýsingar um holdafar, fæðu, kynþroska og stærðardreifingu ásamt seiðatalningu sem gefur upplýsingar um seiðaþéttleika og nýliðun. Niðurstöður vöktunar á Þjórsársvæðinu sýna til dæmis að eftir virkjun efri hluta Þjórsár hafa breyttir rennslishættir skapað betri skilyrði fyrir laxastofninn og stuðlað að vexti hans.

  • 15 Landgræðsla og skógrækt

    Landsvirkjun hefur staðið fyrir umfangsmikilli landgræðslu og skógrækt á áhrifasvæðum virkjana fyrirtækisins. Markmiðið er meðal annars að endurheimta landgæði, að draga úr raski á gróðurlendum og að stöðva jarðvegsrof og gróðureyðingu. Aukinn skilningur er nú á mikilvægi þess að endurheimta jarðveg þar sem hringrás og varðveisla næringarefna í jarðvegi er undirstaða alls lífs. Með aukinni vitund um loftslagsbreytingar hefur einnig verið horft til landgræðslusvæða Landsvirkjunar með kolefnisbindingu í huga. Landsvirkjun sinnir landgræðslu og skógrækt, bæði á eigin vegum og í samstarfi við Skógrækt ríkisins, Landgræðslu ríkisins, skógræktarfélög og heimamenn á viðkomandi svæðum. Frá árinu 2012 hefur Landsvirkjun einnig unnið að sérstökum verkefnum varðandi kolefnisbindingu með landgræðslu- og skógrækt.
Segment

Vatnsafl er stærsti orkugjafinn í raforkuvinnslu Landsvirkjunar. Jarðvarmi er 4%.

Í fyrstu beinast vöktunarrannsóknir að fyrirhuguðum mótvægisaðgerðum sem er ætlað að draga úr áhrifum framkvæmda. Eftir að virkjun er lokið og rekstur aflstöðvar hefst beinast vöktunarrannsóknir að einstökum umhverfisþáttum. Enn fremur er árangur mótvægisaðgerða vaktaður til að meta hvort úrbóta sé þörf.

Section
Segment

Orkan í ánum

Landsvirkjun fylgist náið með vatnafari á starfs- og rannsóknarsvæðum fyrirtækisins. Markmiðið er að draga úr neikvæðum umhverfisáhrifum og öðlast betri þekkingu á auðlindinni. Landsvirkjun stundar rannsóknir á afkomu jökla, veður- og vatnakerfum til að fylgjast með langtímabreytingum sem gætu haft áhrif á vatnsbúskap og umhverfi. Á árinu 2013 var heildarorkuvinnsla með vatnsafli 12.337 GWst. 

Vetrar- og sumarafkoma jökla er mæld á 23 mælistöðvum á Langjökli og 50 til 60 mælistöðvum á Vatnajökli.

Við rekstur vatnsaflsvirkjana er leitast við að hámarka nýtingu auðlindarinnar, meðal annars með rennslisstýringu. Slík stýring tryggir betri vatnsnýtingu og með henni má einnig koma í veg fyrir örar sveiflur á rennsli og hraðar breytingar í lónhæð, sem geta haft neikvæð áhrif á umhverfið.

Þar sem hringrás vatnsins er nýtt til að vinna rafmagn er framleiðslan eðli málsins samkvæmt háð veðurfari hverju sinni. Vatnsorkukerfið er þannig uppbyggt að á sumrin er bráðnun jökla safnað í miðlunarlón og vatnið nýtt yfir vetrartímann.

Árið 2013 var rennsli til miðlana og lóna Landsvirkjunar nokkuð frábrugðið rennsli fyrri ára og var vatnsbúskapur Landsvirkjunar slakur. Miðlarnir stóðu lágt um vorið og sumarið var kalt og þurrt. Við upphaf vetrar vantaði 600 Gl í vatnsmiðlanir fyrirtækisins og það sem eftir lifði ársins var veður áfram óhagstætt fyrir vatnsöflun.

Section
Segment

Rennslisstýringu er beitt til að hámarka nýtingu og draga úr neikvæðum umhverfisáhrifum. Við Hálslón varð í fyrsta skipti vart við sandfok úr lóninu. Sandgryfjur, sem grafnar höfðu verið við lónið, sönnuðu þá ágæti sitt en töluverður sandur safnaðist í gryfjurnar.

Sumarið 2013 var höfð samvinna við hagsmunaaðila í ferðaþjónustu um rennsli á fossaröð í Jökulsá í Fljótsdal.

Vegna lágrar stöðu Hálslóns var frá lokum júlí farið að miðla vatni úr Ufsarlóni. Það kallaði á samvinnu við hagsmunaaðila í ferðaþjónustu um rennsli á fossaröðinni í Fljótsdal. Þetta var fyrsta sumarið sem skipulagðar skoðunarferðir voru að fossaröðinni og tókst samstarf ferðaþjónustuaðila og Landsvirkjunar vel.

Section
Segment

Orka úr iðrum jarðar

Landsvirkjun hefur að leiðarljósi að nýta jarðhita á sjálfbæran og ábyrgan hátt. Jarðvarmavinnsla fyrirtækisins er því byggð upp í þrepum sem gefur jarðhitasvæðum tíma til þess að aðlagast nýtingu. Á árinu 2013 voru 5.634 þúsund tonn af gufu notuð til að vinna 500,5 GWst af rafmagni.

Djúpförgun skiljuvatns frá Kröflu hófst árið 2002. Síðan þá hefur dregið úr umhverfisáhrifum jarðvarmavinnslunnar á yfirborði sem stuðlað hefur að bættri nýtingu jarðhitakerfisins.

Við jarðvarmavinnslu er lögð áhersla á umfangsmikla vöktun og rannsóknir á háhitakerfum. Með því að leggja mat á vinnslugetu kerfanna má tryggja nýtingu sem er í góðu jafnvægi við innrennsli grunnvatns inn í kerfið. Ítarlega er fylgst með ástandi jarðhitageymisins og borhola ásamt því að efnafræði vökvans er rannsökuð reglulega.

Segment
Nýting jarðhitaforðans

Magn gufu og vatns sem nýtt var til raforkuvinnslu á árunum 2009–2013, ásamt magni skiljuvatns sem djúpfargað var á sama tímabili.

Segment

Við vinnslu jarðvarma árið 2013 féllu til 5.190 þúsund tonn af þétti- og skiljuvatni. Þá var 3.067 þúsund tonnum af skiljuvatni dælt aftur niður í jarðhitageyminn. Magn vatns í jarðhitavökvanum hefur verið nokkuð stöðugt undanfarin ár. Magn gufu hefur hins vegar dregist saman og er afkastarýrnun í holunum helsta ástæða samdráttarins.

Section
Segment

Dregið úr losun koltvísýrings

Það er markmið Landsvirkjunar að verða kolefnishlutlaust fyrirtæki. Markvisst er unnið að því að draga úr allri losun koltvísýrings í starfseminni. Með því vill Landsvirkjun einnig leggja sitt af mörkum til að Íslendingar geti staðið við alþjóðlegar skuldbindingar sínar.

Árið 2013 jókst notkun dísilolíu um 12 %. Aukninguna má rekja til starfsemi framkvæmda- og þróunarsviða sem er breytileg milli ára.

Í starfsemi Landsvirkjunar er jarðefnaeldsneyti notað á bifreiðar, vélar og ýmis tæki. Magn aðkeypts eldsneytis og eldsneytis á bílaleigubíla, sem teknir eru á leigu á vegum fyrirtækisins, er skráð í grænt bókhald. Markmiðið er að draga úr losun gróðurhúsalofttegunda, meðal annars með því að minnka notkun jarðefnaeldsneytis í starfsemi fyrirtækisins.

Heildarnotkun Landsvirkjunar á jarðefnaeldsneyti árið 2013 jókst úr 266 þúsund lítrum í 284 þúsund lítra eða um 7%. Aukninguna má rekja til starfsemi framkvæmda- og þróunarsviða sem getur verið nokkuð breytileg milli ára, allt eftir umfangi verkefna.

Segment
Eldsneytisnotkun

Notkun dísilolíu og bensíns í starfsemi Landsvirkjunar á árunum 2009–2013.